Náttúru– og umhverfisrannsóknir - Útivinna og úrvinnsla
Fugladagurinn 2022
Árlegur fugladagur Náttúrustofu Austurlands og Ferðafélags fjarðamanna var haldinn 7. maí 2022. Fjaran var á þægilegum tíma sólahringsins að þessu sinni og var mæting við leirurnar á Norðfirði kl. 11:30 en við Leirurnar á Reyðarfirði klukkutíma síðar eða kl. 12:30.
Skyggni var gott, háskýjað og úrkomulaust. Hiti var um 5-7 gráður en nokkuð stíf vestan átt við sjóinn. Í ár mættu 9 manns á Norðfirði (6 fullorðnir að starfsmanni Náttúrustofunnar meðtöldum og þrjú börn) en 8 í Reyðarfirði. Í þessum athugunum eru óskir og kröfur aðlagaðar að þátttakendum. Spjallað er um atferli, farflug og heiti fugla, bæði hjá algengari tegundum jafnt sem þeim sjaldgæfari eða tegundum sem erfiðari eru í greiningu. Öllum sem vilja er leyft að prófa fjarsjár náttúrustofunnar þar sem sjá má fuglana í meira návígi og aðstoðað við stillingar eða við að finna tegundir og greiningareinkenni þeirra. Tilgangurinn er fyrst og fremst útivera í fjörunni þar sem skipst er á ýmsum fuglafróðleik með öðrum fuglaáhugamönnum á ólíkum aldurs- og getustigum.
Að þessu sinni sáust 32 fuglategundir auk tveggja blendingstegunda á Reyðarfirði en 29 tegundir á Norðfirði. Tegundirnar sem sáust voru eftirfarandi: fýll, heiðagæs, grágæs, helsingi, stokkönd, grafönd, rauðhöfðaönd, urtönd, duggönd, skúfönd, æðarfugl, hávella, toppönd, tjaldur, sandlóa, heiðlóa, rauðbrystingur, tildra, lóuþræll,
stelkur, jaðrakan, spói, hrossagaukur, hettumáfur, silfurmáfur, bjartmáfur, kría, lundi,
álka, bjargdúfa, skógarþröstur, hrafn, auk blendinga aliandar- og stokkandar annarsvegar og aligæsar- og grágæsar hinsvegar. Fýll, helsingi, grafönd, urtönd, duggönd, rauðbrystingur, lundi, álka, og bjargdúfa sáust einungis á Reyðarfirði. En sílamáfur, straumönd og steindepill sáust einungis á Norðfirði.
Ýmsar tegundir eru rétt að mæta á austurlandið um þetta leyti og því hending að þær sjáist í svo stuttri athugun.
Eru allir farfuglarnir komnir ?
Árleg fuglatalning og skoðun verður næstkomandi laugardag 7.maí.
Samvinnuferð Ferðafélags Fjarðamanna og Náttúrustofu Austurlands.
Mæting á Norðfirði við Leiruna kl
Mæting á Reyðarfirði við Andapollinn kl
Sérfræðingar leiðbeina og fræða og koma með fuglaskóp en gott væri ef þáttakendur
gætu mætt með sjónauka.
Allir velkomnir.
Vel lukkaðri TARANDUS vinnustofu í umsjón NA lokið
Þann 26. apríl hélt Náttúrustofa Austurlands í samstarfi við National Veterinary Institute TARANDUS vinnustofu á netinu. Þetta var önnur vinnustofa TARANDUS tengslanetsins og fyrsta vinnustofan sem haldin var á netformi eingöngu.
TARANDUS er tengslanet fræðimanna frá Finnlandi Noregi, Svíþjóð og Íslandi sem koma að rannsóknum og vöktun á hreindýrum. Tengslanetið tekur á heilbrigði og velferð hreindýra í tengslum við veðurfarsbreytingar. Fyrsta vinnustofan var haldin í Kiruna í norður Svíþjóð í nóvember 2021 þar sem rætt var um ýmsa sjúkdómsvalda í hreindýrum, fóðrun hálfvilltra dýra og árekstra milli hefðbundinna slátrunaraðferða hreindýra og nýrra siðferðiviðmiða.
Netvinnustofan nú í apríl lagði áherslu á heilbrigði og velferð villta hreindýrastofna. Aðallega var talað um stöðu þeirra og ógnir er steðja að þeim en einnig var minnst á helstu niðurstöður athugunar á sníkjudýrum og vírusum í íslenskum hreindýrum sem leitað var að í samstarfi við hreindýraleiðsögumenn haustin 2017 - 2019. Einnig var fjallað um hvort staða íslensku hreindýranna sem innflutts stofns fylgi siðferðileg sérstaða.
Stefnt er að því að næsta ráðstefna sé haldinn í Finnlandi í september 2022.
Vöktun refa á Íslandi: Fleiri hræ frá Austurlandi skila sér til rannsókna.
Frá árinu 2019 hefur Náttúrustofa Austurlands, að frumkvæði Fjarðabyggðar, tekið á móti refahræjum frá veiðimönnum úr sveitarfélaginu og sent þau áfram til Náttúrufræðistofnunar Íslands (NÍ) til rannsókna. Eins og kemur fram á vefsíðu NÍ byggjast rannsóknir á stofnstærð íslenska refastofnsins að miklu leyti á góðu samstarfi við veiðimenn um allt land sem senda stofnuninni hræ af felldum dýrum til krufninga. Lengi vel hafa hlutfallslega fá hræ skilað sér frá Austurlandi, en frá því þetta fyrirkomulag var tekið upp hjá Fjarðabyggð hefur sýnum héðan fjölgað verulega. Margs konar upplýsinga er hægt að afla með því að rannsaka hræin m.a. um aldur, frjósemi og líkamsástand.
Skyttur sem skila inn hræjum fá upplýsingar um allar mælingar sem gerðar eru á dýrunum sem þeir senda inn. Einnig fá þær samantekt af niðurstöðum vöktunar frá landinu í heild þar sem niðurstöðurnar eru settar í samhengi við það sem vitað er úr fortíðinni ásamt samanburði við erlendar rannsóknir.
Mikið af dýrunum sem skilað er inn frá Austurlandi eru veidd að vetrarlagi, frá janúar til mars, en langflest dýrin eru veidd á grenjum í júní. Í bréfi sem NÍ sendi veiðimönnum síðla árs 2021 kom m.a. fram að stærð íslenska refastofnsins fram til ársins 2018 hafi verið endurmetinn og sé að lágmarki um 8700 dýr. Í upphafi stofnmælinga árið 1979 hafi áætlaður fjöldi verið innan við 1300 dýr, sem náði hámarki árið 2008 en féll eftir það og var í lágmarki árið 2012. Tók þá refum að fjölga á ný og frá 2012 - 2018 hefur stofninn verið í vexti.
Ljósm: SGÞ
Svartfugla rekur á land á Austfjörðum
Í vikunni tóku fréttir að berast af dauðum svartfuglum í fjörum á Austfjörðum. Þriðjudaginn 12 janúar fóru starfsmenn Náttúrustofunnar á stúfana og könnuðu fjörur frá Berufirði að botni Reyðarfjarðar. Alls fundust hræ 237 svartfugla, mest álkur, langvíur og haftyrðlar. Hræin voru flest orðin nokkuð skorpin og velkt en af þeim fuglum sem voru nokkuð heilir mátti meta að flestir, þó ekki allir, fuglanna voru mjög horaðir. Rannsóknir benda til þess að sjófuglar eigi erfitt með að afla sér fæðu þegar veður eru válind og felliatburðir þar sem þúsundir jafnvel tugir þúsunda sjófugla rekur á land eru þekktir1. Veturinn 2001 - 2002 varð einn slíkur fellir hér við land og var þá áætlað að tugir þúsunda svartfugla hafi horfallið í hafinu vestur, norður og austur af Íslandi2. Ekki er þó loku fyrir það skotið að einhverjir fuglanna sem nú rekur á land hafi drepist af öðrum orsökum, t.d. hafi einhverjir særst af völdum veiða en mikil svartfugla-veiði hefur verið á Austfjörðum í haust og í vetur. Eins er möguleiki, þó lítill sé, á að sjúkdómar á borð við fuglaflensu geti valdið slíkum fjölda-dauða og því ráðlegast að fara að öllu með gát og ekki handleika sjórekna fugla. MAST hefur fengið sýni til rannsókna en Náttúrustofan fylgist áfram með ástandinu og óskar frekari fregna ef fólk er á ferli og verður vart við dauða eða deyjandi fugla í fjörum.
Ljósmyndir: SGÞ
1 Manon Clairbaux, Paul Mathewson, Warren Porter, Jérôme Fort, Hallvard Strøm, Børge Moe, Per Fauchald, Sebastien Descamps, Hálfdán H. Helgason, Vegard S. Bråthen, Benjamin Merkel, Tycho Anker-Nilssen, Ingar S. Bringsvor, Olivier Chastel, Signe Christensen-Dalsgaard, Jóhannis Danielsen, Francis Daunt, Nina Dehnhard, Kjell Einar Erikstad, Alexey Ezhov, Maria Gavrilo, Yuri Krasnov, Magdalene Langset, Svein-H. Lorentsen, Mark Newell, Bergur Olsen, Tone K. Reiertsen, Geir Helge Systad, Thorkell L. Thórarinsson, Mark Baran, Tony Diamond, Annette L. Fayet, Michelle G. Fitzsimmons, Morten Frederiksen, Hugh G. Gilchrist, Tim Guilford, Nicholas P. Huffeldt, Mark Jessopp, Kasper L. Johansen, Amy-Lee Kouwenberg, Jannie F. Linnebjerg, Heather L. Major, Laura McFarlane Tranquilla, Mark Mallory, Flemming R. Merkel, William Montevecchi, Anders Mosbech, Aevar Petersen, David Grémillet. 2021. North Atlantic winter cyclones starve seabirds, Current Biology, Volume 31, Issue 17, Pages 3964-3971.e3, ISSN 0960-9822, https://doi.org/10.1016/j.cub.2021.06.059.
2 Ólafur K. Nielsen & Ólafur Einarsson 2004. Svartfugladauðinn mikli veturinn 2001-2002. – Náttúrufr. 72: 117-127.